Phát triển bền vững là gì? 5 điều thanh thiếu niên nên hành động ngay

Trong thế giới ngày nay, khi biến đổi khí hậu, bất bình đẳng xã hội và cạn kiệt tài nguyên đang trở thành những thách thức toàn cầu. Khái niệm phát triển bền vững không còn xa lạ. Nhưng bạn đã thực sự hiểu rõ nó là gì chưa? Và quan trọng hơn, với tư cách là một thanh thiếu niên – thế hệ tương lai – bạn có thể làm gì ngay hôm nay để góp phần?

Hãy cùng HCA khám phá qua bài viết này, dựa trên các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, đặc biệt ngay tại Việt Nam

Phát triển bền vững là gì?

Phát triển bền vững được định nghĩa là quá trình phát triển đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Nó nhấn mạnh sự cân bằng giữa ba trụ cột: kinh tế (tăng trưởng bền vững), xã hội (công bằng và hòa bình) và môi trường (bảo vệ hành tinh).

Năm 2015, Liên Hợp Quốc đã thông qua 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (17 SDGs) trong Chương trình Nghị sự 2030, nhằm xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường và đảm bảo thịnh vượng cho mọi người vào năm 2030.

Tại Việt Nam, các SDGs không chỉ là cam kết quốc tế mà còn là kim chỉ nam cho các chính sách phát triển. Từ một quốc gia nghèo nhất thế giới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu ấn tượng: tỷ lệ nghèo đa chiều giảm từ 58% năm 1993 xuống còn 2,23% năm 2021, tuổi thọ trung bình tăng lên 73,7 tuổi, và trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

Chính phủ đã ban hành nhiều quyết định cụ thể, như Quyết định 90/QĐ-TTg về giảm nghèo đa chiều hay Nghị quyết 20-NQ/TW về chăm sóc sức khỏe. Liên Hợp Quốc (LHQ) cũng đang hỗ trợ mạnh mẽ qua các đối tác như UNDP, UNESCO, UNFPA và UNICEF, tập trung vào các lĩnh vực như giáo dục, bình đẳng giới và hành động khí hậu.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn đó: chênh lệch giàu nghèo ở vùng sâu vùng xa, tác động của biến đổi khí hậu (Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất), và nhu cầu bảo vệ đa dạng sinh học biển, rừng.

Các SDGs tại Việt Nam nhấn mạnh sự phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp, cộng đồng – và đặc biệt là thanh niên, những người mang “sức trẻ” để tạo thay đổi.

Các mô hình phát triển bền vững phổ biến tại Việt Nam

Mô hình 3P (Triple Bottom Line – TBL)

Mô hình 3P (People, Planet, Profit) là một trong những khung lý thuyết phổ biến nhất, nhấn mạnh sự cân bằng giữa Con người (xã hội), Hành tinh (môi trường), và Lợi nhuận (kinh tế). Mục tiêu là mở rộng tầm nhìn của doanh nghiệp từ chỉ tập trung vào lợi nhuận sang việc tạo giá trị bền vững cho cộng đồng và môi trường.

Chẳng hạn như Vinamilk là một ví dụ điển hình, áp dụng mô hình 3P để phát triển bền vững. Vinamilk sản xuất sữa hữu cơ, tham gia các chương trình từ thiện, và đạt chứng nhận trung hòa carbon cho trang trại và nhà máy, hướng tới mục tiêu Net Zero 2050.

Ưu điểm:

• Tích hợp các yếu tố xã hội và môi trường vào chiến lược kinh doanh.
• Thúc đẩy trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) và tạo giá trị lâu dài.

Thách thức: Đòi hỏi sự cam kết lâu dài từ ban lãnh đạo và cân bằng lợi ích giữa các bên liên quan.

Mô hình CSV (Creating Shared Value – Tạo Giá Trị Chung)

CSV là bước tiến từ CSR, tập trung vào việc tạo ra giá trị kinh tế đồng thời giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường. Doanh nghiệp sử dụng nguồn lực và năng lực của mình để tạo ra sản phẩm, dịch vụ mang lại lợi ích cộng đồng với giá cả hợp lý.

Điển hình như Gojek đang áp dụng CSV bằng cách tạo việc làm cho tài xế, cải thiện giao thông đô thị, và hỗ trợ cộng đồng thông qua các sáng kiến xã hội.

Ưu điểm:

• Tăng cường sự gắn kết giữa doanh nghiệp và cộng đồng.
• Tạo động lực đổi mới sáng tạo trong kinh doanh.

Thách thức: Đòi hỏi sự thay đổi tư duy từ chiến lược ngắn hạn sang dài hạn.

Mô hình ESG (Environmental, Social, Governance – Môi trường, Xã hội, Quản trị)

ESG là bộ tiêu chuẩn đo lường tác động của doanh nghiệp dựa trên ba yếu tố:

• Môi trường: Giảm khí thải, sử dụng tài nguyên hiệu quả, và bảo vệ đa dạng sinh học.
• Xã hội: Đảm bảo an toàn lao động, bình đẳng giới, và hỗ trợ cộng đồng.
• Quản trị: Minh bạch, chống tham nhũng, và bảo vệ quyền cổ đông.

Tại Việt Nam, Vinamilk và Masan là 2 đơn vị được vinh danh trong Top 50 doanh nghiệp PTBV nhờ áp dụng ESG, từ giảm phát thải khí nhà kính đến xây dựng văn hóa doanh nghiệp bền vững. Hay như Traphaco thông qua dự án GreenPlan, liên kết với chính quyền, nông dân, và nhà khoa học để tự chủ nguyên liệu, tạo việc làm, và xóa nghèo bền vững.

Ưu điểm:

• Là tiêu chuẩn quốc tế, thu hút nhà đầu tư quan tâm đến PTBV.
• Tăng tính minh bạch và uy tín doanh nghiệp.

Thách thức: Cần nguồn lực lớn để triển khai và báo cáo ESG một cách hiệu quả.

Ngoài ra còn khá nhiều mô hình phát triển bền vững được áp dụng như Mô hình kinh tế tuần hoàn, Năng lượng tái tạo, Nông nghiệp hữu cơ sinh thái, Dấu chân sinh học hay Năm loại vốn. Các mô hình này hiện nay được áp dụng rộng rãi minh chứng cho nhận thức của mọi người về phát triển bền vững ngày càng tăng.

5 điều thanh thiếu niên nên hành động ngay để góp phần vào Mục tiêu Phát triển bền vững

Thanh thiếu niên không chỉ là người hưởng lợi từ phát triển bền vững mà còn là lực lượng tiên phong trong tương lai. Theo các sáng kiến của Liên Hiệp Quốc, sự tham gia của giới trẻ có thể thúc đẩy các mục tiêu như Không nghèo đói (SDG 1), Giáo dục chất lượng (SDG 4), Bình đẳng giới (SDG 5), Hành động khí hậu (SDG 13) và Quan hệ đối tác (SDG 17).

Dưới đây là 5 hành động cụ thể, dễ thực hiện ngay hôm nay để góp phần đạt được các mục tiêu phát triển bền vững ở Việt Nam:

1. Nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường (Liên quan SDG 13: Hành động khí hậu): Bắt đầu bằng việc tham gia các chiến dịch cộng đồng như dọn rác bãi biển hoặc trồng cây ở địa phương. Ở Việt Nam, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề từ mực nước biển dâng, bạn có thể tham gia và hỗ trợ truyền thông về các chương trình, webinar trên mạng xã hội để chia sẻ về biến đổi khí hậu. Hành động nhỏ này giúp giảm thiểu rủi ro thiên tai và bảo vệ hệ sinh thái – giống như các chương trình của LHQ hỗ trợ khả năng chống chịu cộng đồng.
2. Tình nguyện hỗ trợ giáo dục cho trẻ em (Liên quan SDG 4: Giáo dục chất lượng): Dành cuối tuần để dạy học miễn phí cho trẻ em ở vùng nông thôn hoặc hỗ trợ các lớp học trực tuyến. Việt Nam đã đạt top đầu ASEAN về kỹ năng đọc hiểu và toán học ở tiểu học, nhưng vẫn cần đầu tư cho nhóm yếu thế. Là thanh niên, bạn có thể kết nối với UNESCO để tham gia các dự án, giúp mọi người tiếp cận học tập suốt đời.
3. Tham gia chiến dịch giảm bất bình đẳng (Liên quan SDG 10: Giảm bất bình đẳng): Hỗ trợ các hộ nghèo bằng cách quyên góp sách vở hoặc tổ chức hội thảo về kỹ năng việc làm cho thanh niên dân tộc thiểu số. Với tỷ lệ nghèo giảm mạnh nhưng chênh lệch vẫn tồn tại, hành động của bạn có thể góp phần vào các chương trình như “Không còn nạn đói” của Chính phủ, thúc đẩy cơ hội bình đẳng cho mọi người.
4. Áp dụng lối sống tiết kiệm năng lượng và tái chế (Liên quan SDG 12): Tiêu thụ và sản xuất có trách nhiệm), giảm nhựa dùng một lần, tái chế rác thải và tắt đèn khi không cần thiết. Việt Nam đang hướng tới năng lượng sạch với mục tiêu 100% hộ gia đình tiếp cận điện vào 2025. Bạn có thể khởi xướng “Thử thách xanh” trên TikTok để lan tỏa, góp phần giảm lãng phí thực phẩm và hóa chất – một phần của SDG 12.
5. Thúc đẩy bình đẳng giới qua các hoạt động địa phương (Liên quan SDG 5: Bình đẳng giới): Có thể tham gia các buổi đào tạo để nâng cao nhận thức về bình đẳng mới. Bên cạnh đó, bạn có thể tham gia làm tình nguyện viên cho các buổi truyền thông về quyền trẻ em, quyền phụ nữ. Việt Nam đã tăng 11 bậc trong chỉ số bình đẳng giới năm 2023, nhưng tảo hôn ở vùng núi vẫn là vấn đề. Hợp tác với UNFPA, bạn có thể tạo nội dung truyền thông để trao quyền cho trẻ em gái, đảm bảo họ có cơ hội lãnh đạo và kinh tế.

Phát triển bền vững không phải là trách nhiệm của riêng ai. Nó là lời kêu gọi hành động cho tất cả chúng ta, đặc biệt là thanh thiếu niên như bạn. Với 17 SDGs làm nền tảng, Việt Nam đang trên đà trở thành điểm sáng toàn cầu, nhưng cần “sức trẻ” để vượt qua thách thức.

Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ, kết nối với cộng đồng và các tổ chức như LHQ để nhân rộng tác động. Bạn sẵn sàng chưa? Cùng HCA hành động để biến 2030 thành hiện thực!